Yapay zeka teknolojileri hızla hayatımızın her alanını dönüştürürken, müzik dünyasında da sınırları zorluyor. Spotify gibi dev platformlar, yapay zekayla şekillenen algoritmalar sayesinde kullanıcıların müzik dinleme alışkanlıklarını kökten değiştirmeye başladı. Ancak bu “devrim”, beraberinde insanlığın duygusal bağlarını zayıflatma, sanatçıların emeğini değersizleştirme ve etik sorunları da getiriyor. Müzik dinlemek artık sadece bir deneyim olmaktan çıkıp, yapay zekânın soğuk hesaplarına teslim edilen bir sürece dönüşüyor. Peki, bu tehlikeli dönüşümün sonunda insanlık neyi kaybedebilir?
Spotify ve benzeri platformların kullandığı yapay zeka algoritmaları, milyonlarca şarkıyı kullanıcıların zevklerine göre anında analiz edip öneriyor. Bu, keşif sürecini hızlandırırken, aslında müzik dinleme deneyimini de otomatikleşmiş, standartlaşmış bir kalıba sokuyor. Artık binlerce farklı sanatçı ve tür arasında “rastgele keşif” yerini, yapay zekânın belirlediği dar ve kontrollü bir müzik dünyasına bırakıyor.
Sanatçıların emeği görmezden geliniyor
Yapay zekayla üretilen müzik içeriklerinin artması, gerçek sanatçıların emeklerinin gölgede kalmasına yol açıyor. Özellikle “hayalet sanatçılar” veya yapay zeka destekli müzik üretimiyle oluşturulan eserler, özgünlük ve telif hakları konusunda büyük tartışmalara neden oluyor. Sanatçılar, müzik endüstrisinde yapay zeka tarafından “değersizleştirildiğini” savunuyor.
Ölmüş sanatçıların sesleri izinsiz kullanıyor
Yapay zekanın müzik üretiminde kullanılması, etik ve hukuki sorunları da beraberinde getiriyor. Ölmüş sanatçıların seslerinin izinsiz kullanılması, yapay zekayla taklit edilen seslerin kimlik haklarına dair belirsizlikler ve telif ücretlerinin adaletsiz paylaşımı gibi konular, sektörün en büyük problemleri haline geliyor. Spotify gibi platformlar, bu konuda net bir politika oluşturmakta zorlanıyor.
Kullanıcı gizliliği ve veri güvenliği tehlikede
Yapay zeka algoritmaları, kullanıcıların dinleme alışkanlıklarını detaylı biçimde analiz ederek kişiselleştirilmiş öneriler sunuyor. Ancak bu süreçte toplanan verilerin gizliliği ve üçüncü taraflarla paylaşılması, kullanıcılar arasında ciddi güven kaybına yol açıyor. Yani bu veri güvenliği ihlalleri, dijital müzik platformlarının karşı karşıya olduğu yeni bir kriz doğmasına sebep oluyor.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yapay zeka var mı?
Türkiye ve dünyada müzik eserleri için yapay zeka kanunu var mı? Detaylarına bakalım.
Türkiye’de 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), eser sahipliğini yalnızca gerçek kişilere tanımaktadır. Bu nedenle, yapay zekâ tarafından üretilen müzik eserleri, mevcut yasal çerçevede telif hakkı koruması altında değerlendirilememektedir. FSEK, eser sahibinin hususiyetini taşıyan ve insan emeğiyle yaratılmış eserleri esas alır; bu da yapay zeka tarafından üretilen müzik eserlerinin telif hakkı kapsamına girmesini engeller.
Uluslararası düzeyde de benzer bir yaklaşım benimsenmektedir. Örneğin, ABD Telif Hakkı Ofisi, 2022 yılında bir yapay zekâ tarafından oluşturulan görsel sanat eserinin telif başvurusunu reddetmiş ve eserin insan tarafından yaratılmamış olmasını gerekçe göstermiştir. Benzer şekilde, Birleşik Krallık, Avustralya ve AB ülkelerinde de benzer kararlar verilmiştir.
Bu durum, yapay zeka destekli müzik eserlerinin telif hakkı koruması açısından bir boşluk oluşturmakta ve bu alanda yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Gelecekte, yapay zeka tarafından üretilen eserlerin telif hakkı statüsünün belirlenmesi için yasal düzenlemelerin yapılması beklenmektedir.
Acil olarak burada yapılması gereken şey yapay zeka kanunun acilen çıkartılıp hemen yasalaştırılması gerekiyor. Yoksa müzik sektöründen para kazanan binlerce müzisyen, söz yazarı ve solist işsiz kalabilir. Bu da yeni işsizler ordusu anlamına geliyor.
Müzik dinlemek artık ‘İnsani’ bir deneyim mi?
Tüm bu gelişmeler ışığında, müzik dinlemenin artık insan ruhuyla doğrudan bağ kuran, duygusal bir deneyim olmaktan çıkıp, yapay zekânın kontrol ettiği soğuk bir mekanizmaya dönüştüğü endişesi yaygınlaşıyor. İnsanlığın, sanatın ve kültürün ruhunu besleyen müziğin bu hızla değişimi, gelecek nesillerin müzikle olan ilişkisini nasıl şekillendirecek?
